Friday, June 12, 2020

बालुवाटार आन्दोलनमा जे देखें .....

म पत्रकारिता अध्ययन गरेको बिध्यार्थी, त्यसैले यो बिषयमा रुची राख्दछु । यही रुची अनुसार संचार क्षेत्रमा आवद्द धेरै ब्यक्तिहरुको संगतमा छु । मलाई खोज पत्रकारिता खुब मन पर्छ । वास्तविक घटनाको प्रतिबिम्बनै पत्रकारिताहो भन्ने मेरो बुझाईछ ।



हिजो, संचारकर्मी मित्र सागर श्रेष्ठ जी संग म बिहान ठीक ११:४५ बजे बालुवाटार पुगेको थिएँ । koviD-19 Nepal: Enough is Enough नामक फेसबुक पेज मार्फत जानकारीमा आए अनुरुप ११ बजे देखी बालुवाटारमा हुने भनिएको शान्तिपूर्ण आन्दोलनको प्रत्यक्ष्य अवलोकन गर्ने तिब्र इक्ष्याले मलाई तानेको थियो ।



हामी त्यहाँ पुग्दा करिव  २ सयको हाराहारिमा प्रदर्शनकारीहरु आफ्नो हातमा बिभिन्न नाराहरु लेखिएका प्लेकार्ड सहित भौतिक दुरी कायम गरी सडकका दाँयाबाया उभिएका थिए । मुखमा मास्क लगाएका ति लामबद्द प्रदर्शनकारीहरुको आँखाहरुलाई नियाल्दै जाँदा मैले ति आँखाहरुमा युवा जोश पाएँ अनी जवान जाँगर । त्यहाँ ५० बर्ष कटेका ब्यक्तिहरुको उपस्थिती बिरलै थियो । पढेलेखेका जस्ता देखिने खाइलाग्दा ति प्रदर्शनकारीको हातममा देखिएका प्लेकार्डहरुमा भ्रस्टाचार बिरुद्दको आक्रोश, कोरोनाको कहरका बिच सरकारले गरेको कम्जोरीहरु प्रती बिरोध, राष्ट्रिय ढुकुटी मार्फत खर्च भएको रकमको पारदर्शी हिसाब किताबको माग अनी अनावश्यक सरकारी खर्च कटौतीको लागि सुझावहरु,  रङ्गीचङ्गी अक्षरमा लेखिएका थिए ।





काँधमा रेडियो बोकेर "यो मन त मेरो नेपाली हो बो" लको गीत घन्काउँदै आएका युवाहरुको जमात अनी  पर्खालको भित्तामा आडलागेर " गाउँ गाउँ बाट उठ बस्ती बस्ती बाट उठ" बोलको गीत गुनगुनाउँदै बसेका युवाहरुको समुहहरुले बालुवाटारको रोडलाई राष्ट्रभक्तीको गीत सँगीतले सुमधुर बनाई दिएको थियो । त्यहाँ  उपस्थित कोही-कसैको हातमा नेकपा, काँग्रेश, रा.प्र.पा या जसपा मध्ये कुनै पनि  राजनैतीक दलको झन्डा थिएन, जस्को हातमा झण्डा थियो त्यो झण्डामा केवल चन्द्र र सुर्य अंकित थियो ।



प्रदर्शनकारीहरुको संख्या द्रुत गतीमा बढ्दै गयो , २०० सय बाट ५०० अनी त्यस पछी हजार हुँदै हजारौं । केश नफुलेका अनी अनुहार चाउरी नपरेका खाइलाग्दा युवायुवतीहरुको लाम बढ्दै गयो । पानीको फोहरा फाल्न तम्तयार दुईवटा बढेमानका सवारी साधनले प्रदर्शनकारीलाई स्वंयमता अपनाउन सावधानी गरिरहेझै लाग्दथ्यो । करीब १ सयको संख्यामा उपस्थित शसस्त्र प्रहरी बल र जनपथको दस्ताले प्रदर्शनकारीहरुलाई अनुशासित रहन साँकेतिक आग्रह गरिरहेझै प्रतित हुन्थ्यो  ।



केही युवाहरु सुरक्षाकर्मीहरुतिर  हेरेर " प्रहरी हाम्रो मामा हो हामी भान्जाभान्जी हौं " भन्दै "के भन्लिन हाम्री आमाले, कुट्यो रे भन्दा मामाले " भन्ने नारा लगाउँदै सुरक्षाकर्मीहरुलाई फकाउँदै र फुर्क्याउँदै थिए ।



त्यत्तिकैमा जनपथका एक जना डिएसपीले माइकिङ्ग गर्दै प्रदर्शनकारीहरुले आग्रह गरेअनुसारको समय सक्किएको र लकडाउनको नियम पालना नगरेको हुनाले अब सबैलाई घर फर्कन आग्रह गरे । त्यो आग्रहलाई नकार्दै केही प्रदर्शनकारीले सहभागीहरुको संख्या झन झन बड्दै गएको हुँदा  सुरक्षाकर्मीको घेरा केही खुकुलो पारी भौतिक दुरिलाई कायम गर्न प्रदर्शन स्थलको समय र स्थल बढाईदिन  अनुरोध गर्दै थिए तर ति डिएस पि ले 'अब अटेर गरे बल प्रयोग गर्ने' धम्कीपूर्ण वाक्य बोले । उनको यो धम्कीपूर्ण वाक्य पस्चात् केही युवाहरु उत्तेजित हुँदै 'प्रहरी दमन मुर्दावाद'को नारा लगाउन थाले । स्थिती तनावपूर्ण हुने अवस्था देखियो । त्यत्तिकैमा प्रदर्शनकारीहरुको भिडबाट एक जना युवा अगाडि बढेर सुरक्षाकर्मीको कमाण्ड सम्हालीरहेका डिएसपीलाई बल प्रयोग नगर्न आग्रह गर्दै बरु आफुले प्रदर्शनकारीहरुलाई स्वंयमित रहन आग्रह गर्ने भन्दै प्रहरीको माइक पक्रेर उनले सबैलाई शान्तिपुर्वक प्रदर्शन गर्न अनुरोध गरे । उनको आग्रहसंगै सहभागीहरु बीस्तारै पछाडि हट्दै थिए तर एक्कासी पानीको फोहोरा हान्ने सवारी अगाडि बढ्यो । पछाडि हट्दै गएको प्रदर्शनकारीहरुलाई तर्शाउँदै अगाडी बढेको त्यो सवारीसाधनले भाटभटेनी  पुगेको भिडमाथी पानीको बेग प्रहार गर्‍यो । केही प्रदर्शनकारी भुईमा लडे, कोही बेतोडले दौडन थाले अनी केही झन उग्ररुपमा सरकार र सुरक्षाकर्मी बिरुद्द नारावाजी गर्न थाले । एकैछिनमा स्थिती तनावपूर्ण बन्यो । सरक्षाकर्मिहरुले लखेट्दै गरेको त्यो भिडबाट मिनिरल वाटरको बोतल र ढुङ्गाका टुक्राहरु प्रहार हुन थाल्यो  । लखेटालखेट र भागाभागको बिच गैरीधारा जानेबाटोमा पुग्दा  प्रदर्शनकारीलाई लक्षित गर्दै प्रहरीले  अश्रुग्याँस प्रहार गर्‍यो ।

प्रहरीको लाममा मिसियर फोटो खिज्दै गरेको म बबुरोको आँखामा डल्ले खुर्सानीको धुलो छ्यापे जस्ताइ महसुस भयो । करीब ३  मिनेट मैले आँखा खोल्नै सकिनँ । मेरो आँखा अगाडि अन्धकार छायो । जसो तसो आँखा पुछ्दै समुन्नेको द्रुश्य नियाल्ने चेस्टा गरें । मेरा सामुन्य सुरक्षाकर्मिहरु पनि आँखाभरी आँशु पारेर नाडीले आँशु पुछ्दै गरेको द्रुश्य देखें ।


स्थिती केही शान्त बन्यो । प्रदर्शनकारीहरु तितरबितर भए । गल्ली र कुना काप्चामा पुगेका प्रदर्शनकारीहरुले  टाढैबाट नारा जुलुस गरिरहे । नाराजवाजीका क्रममा केही उत्तेजित र उग्र शब्दहरु पनि सुनिन थाल्यो ।

मैले त्यो प्रदर्शनको अगुवाई गरिरहने जस्ता देखिने केही युवाहरुसंग संवाद गरें । आगामी सनिवार माइतीघरमण्डलामा जम्मा हुन आग्रह गरिरहेका ति अगुवा युवाहरुलाई  " आजको प्रदर्शनको आयोजना र ब्यवस्थापन तपाईंहरुले गरेको हो ? " भन्ने प्रश्न गरें । उनिहरुले " यस्को आयोजक हामी सबै नेपालीले गरेको र कुनै एक ब्यक्ती वा संस्थाको संलग्नता नरहेको बताए । मलाई यो उत्तरले चित्त बुझेन मैले अझ प्रश्न गरे " आजको कार्यक्रमकोलागी कोही त होला आव्हानकर्ता ?" मेरो यो प्रश्न पस्चात् एकजना प्रदर्शनकारीले म प्रती आक्रोशित हुँदै प्रती प्रश्न गरे " तपाईं कुन पार्टीको हो, कस्ले पठाएको ? " मलाई यो प्रश्नले दिमाखको पारो ततायो । म चाहन्थें, आगामी दिनमा हुने प्रदर्शन झनै ब्यवस्थित, अनुशासित, मर्यादित र स्वंयमित होस् । म यही बिषयमा आयोजक वा आव्हानकर्ताको बिचार  बुझ्न चाहन्थें र आज देखिएका त्रुटीहरुलाई संच्याउनका निमित्त के के योजना गर्न सकिन्छ त्यो बारे भलाकुसारी गर्न चाहन्थें । तर त्यसो हुन सकेन । एक्कासी म माथिनै आरोप मिश्रित प्रतिप्रश्न तेर्सियो । तर म आक्रोसीत भईँन ।


तातो घामको पर्वाह नगरी स्वत:स्फुर्त रुपमा आएका सहभागीहरुको बिचमा कसैले घुसपैठ नगरोस् । प्रगतीशिल नाराहरुको बिचमा उच्छिङ्कल शब्दहरु नजोडीयोस् ।   ब्यक्तिगत वा राजनैतीक स्वार्थ बोकेर आएका दुइचार जना स्वार्थीहरुले देश बिकासको स्वच्छ सोच लिएर आएकाहरुको भावनामाथी खेल्ने मौका नपाउन् भन्ने हो । यस्का लागि ब्यवस्थापकिय पक्ष चुस्त र दुरुस्त हुनु जरुरी छ । कोरोनाको कहरका बेला आयोजित यस्ता कार्यक्रममा उपस्थित प्रदर्शनकारीहरुको स्वास्थ्य प्रती  अझ बढी सचेत हुँदै सोही अनुसारको ब्यवस्थापन हुनु अतीआवश्यक देखेको छु । स्वच्छ सोच बोकेका समुहभित्र खराब मानसिकताहरुको प्रबेशमा रोक लगाउनका निमित्त चनाखो भईएन भने शान्तीपूर्ण भनिएको आन्दोलनले हिंश्रक रुप लिन बेर लाग्दैन । जस्का कारण मानविय क्षती पुग्न सक्छ । दुरद्रुस्टी, साझा सोच र सामुहिक कदम बिनाको कुनै पनि आन्दोलन कहिल्यै सफल हुँदैन । यसर्थ : मेरो एउटै सुझाव , कृपया ब्यवस्थापक खोज्नु भन्दा आफ्नो ब्यवस्थापनका निमित्त आँफै तम्तयार भई मर्यादित, अनुशासित र स्वयंमित बन्दै वर्तमान बिसंगतीको बिरुद्द खबरदारी गर्न अग्रसर रहौं । अबको आन्दोलन कुनै राजनैतीक दलको झन्डामुनी बसेर होइन, नेपालको झन्डाको ओत लागेर गर्नु पर्दछ । सबै राजनितिक दलमा भएका भ्रस्ट, दलाल र दृृृष्टहरुको मुटुमा डरको बास गराउनको निमित्त युवाशक्ती जुर्मुराउनै पर्छ ।



जय देश ।     

Tuesday, February 25, 2020

शिवरात्रीमा महादेब मन्दिरको भब्य उद्घाटन


सिन्धुपाल्चोक, सुनकोशी गाउँपालिका वडा नं ६ थुम्पाखरमा नवनिर्मित महादेब मन्दिरको भब्य उद्घाटन गरिएको छ । गत सुक्रवार महाशिवरात्रीको अवसर पारेर  गाउँपालिकाका प्रमुख श्रवणकुमार जिसीको प्रमुख आतिथ्यता तथा वडा प्रमुख रामकुमार थापाको बिशेष आतिथ्यतामा नवनिर्मित टंकेश्वर महादेब मन्दिरको उद्घाटन गरिएको हो । १३ बर्ष अगाडि निर्मित सो मन्दिर २०७२ सालको भुकम्पले ध्वस्त बनाएपछी गाउँपालिकाको आर्थिक सहयोगमा पुनर्निमाण गरिएको हो  ।


मन्दिरको उद्घाटन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै गाउँपालिका प्रमुख श्रवण 
जिसीले आफ्नो गाउँपालिकाका सबै जसो धार्मिक सम्पदाहरुको निर्माण सकिसकेको बताउनु भयो । सिन्धुपाल्चोक जिल्लाभित्रका गाउँपालिका मध्ये सुनकोशी गाउँपालिकालाई उत्कृष्ट गाउँपालिकाको रुपमा स्थापित गर्न बिभिन्न नयाँ योजनाहरुलाई आत्मसाथ गरेको बताउँदै स्थानिय धार्मिक क्षेत्रहरुको संरक्षणमा समेत बिशेष योजना रहेको बताउनु भयो । वडा नं ६ का अध्यक्ष राम कुमार थापाले कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै आफ्नो वडा भित्र ७ वटा मन्दिर निर्माण भईसकेको जानकारी दिनु भएको थियो । बिकासका बिरोधिहरुले बिभिन्न बाधा उत्पन्न गराएर बिकासको कार्यक्रमहरुलाई लागु गर्न समस्या उत्पन्न गराइरहेको बताउँदै अध्यक्ष थापाले त्यस्ता बिकास बिरोधी तत्वहरुलाई पाखा लगाएर समग्र वडाको बिकास, प्रगती र उन्नतिको निमित्त ज्यान दिएर काम गरिरहेको बताउनु भयो ।


कार्यक्रममा निर्माण समितीले गुणस्तरीय कार्य गर्दै समयमामै मन्दिर निर्माण सम्पन्न गरे अनुरुप निर्माण समितिका अध्यक्ष राम शरण कार्कीलाई कदर पत्रद्वारा सम्मान गरिएको थियो । टंकेश्वर महादेब मन्दिर ब्यवस्थापन समितीका अध्यक्ष लाल बहादुर कार्कीले आफ्नो गाउँपालिकाले बिकास प्रेमी युवा  जनप्रतिनिधीहरु पाएकोमा खुशी ब्यक्त गर्दै बिगतका दिनमा भन्दा अहिले बिकासको कार्यले तिब्रता पाएको बताउनु भयो । कार्यक्रमका अवसरमा मन्दिर ब्यवस्थापनको लागि सहयोग ग्रदान गर्ने बिभिन्न दाताहरुलाई कदर पत्रद्वारा सम्मान समेत गरिएको थियो ।

Monday, February 3, 2020

"एकाउण्ट क्लोज"

मेरा केही मित्रहरु ' पैसा 'लाई प्राथमिकता दिन्छन् र मलाई पनि पैसा कमाउने उपाएहरु ' नि:शुल्क' रुपमा प्रदान गर्छन् ।
 "संधै सुकुम्बासी भएर जीवन चल्दैन यार , स्ट्याण्डर्ड बढाउनु पर्‍यो ।"
मलाई मुद्रालुप्त  मनुवाहरुको यस्ता निच सोच सुनेरै वाक्क लाग्छ । कसैको अगाडि भिख माग्न नपरोस अनी कोही कसैलाई आवश्यक परेको बेलामा धेर थोर सहयोग गर्न सकियोस , बस यत्ती भए सन्तुस्ट हुन्छु म । अकुत पैसा कमाउन इमान्दारिता बेच्नै पर्छ । इमान्दारिता बेचेर कमाएको पैसाले कस्तो स्ट्याण्डर्ड तयार होला ? इमान धितो राखेर कमाएको पैसाले निन्द्रा देला कि नदेला ? सुख चैन अनी आत्म सन्तुष्टी मिल्ला कि नमिल्ला ?

मलाई पनि कहिले काहीँ अभावले घेर्छ । अभावको बेलामा स्वाभाविक रुपमा  म अलिक अत्तालिन्छु । त्यो बेला मस्तिस्कले भन्छ, पैसा त कमाउनै पर्ने रहेछ । तर कसरी ? पैसा कमाउने बाटोहरु प्रसस्तै छन् तर ति बाटोहरुमा धोका, स्वार्थ, बेईमानी, धुर्त्याई र चतुर्‍याई जस्ता अनगिन्ती स्वभावहरु छरिएर बसेका छन् अनी यि स्वभावहरुलाई ग्रहण गर्न सके मात्रा धन-सम्पत्ती बटुल्न सकिन्छ नत्र हात लाग्यो सुन्य ! मस्तिस्कले पैसा कमाउनको लागि घचघच्याई रहँदा मेरो मनले भने मान्दै मान्दैन । अन्तत: मस्तिस्कको हार हुन्छ अनी मनकै जित हुन्छ ।


जिन्दगीमा आई पर्ने सबै समस्याहरु "सम्पत्ती"लेमात्र समाधान हुँदैनन् । हाम्रो सत्कर्म र सुबिचारले पनि हाम्रा समस्याहरुलाई स्वत: पाखा लगाइ दिन्छन् । नपत्याए यो नैतीक कथा सुन्नुस् है त,

कुनै एक ठाउँमा एक जना बरिष्ठ  बैद्य थिए । जो निक्कै कम दाममा बिरामीको औषधोपचार गरीदिन्थे । श्रीमती र जवान छोरी सहित ३ जनाको परिवारमा धेरै ठुलो आवश्यकता थिएन । उच्च  लोभ , लालच र चाहना थिएन  । त्यसैले पनि बैद्यको परिवार खुशी थियो । सस्तो मुल्यमै बिरामीको सेवाबाट परिवार धान्ने कमाइ हुन्थ्यो । उनिहरु यसैमा खुशी थिए ।

हरेक दिन बैद्यकी पत्नीले बैद्यलाई आवश्यक घरायसी  सामाग्री र तिनको लागि आवश्यक रकम को लिखित बिवरण तयार गरिदिन्थिन् । त्यो बिवरण हेरेर बैद्य आफ्नो बैद्यखानामा जान्थे र सोही अनुसार बिरामीबाट थोरै शुल्क लिंदै बिरामीको उपचार गर्थे । जब पत्निले दिएको सामाग्री र त्यसको लागि आवश्यक रकम अनुसारको रकम जम्मा हुन्थ्यो तब उनी "एकाउण्ट क्लोज " भन्दै बाँकी बिरामीलाई निशुल्क उपचार गरिदिन्थें । आवश्यकता भन्दा बढी कमाउनु पर्छ र भोलिको लागि जम्मा गर्नु पर्छ भन्ने उनको सोच थिएन । उनी भन्थे" नदेखेको भोलीलाई सोचेर आजै चिन्ताको भारी किन बोक्ने ?"

दिन यसरीनै बित्दै थियो । बैद्यको काम र नाम चारैतिर फैंलदै गयो ।

एक दिन सदाझै बैद्यकी पत्नीले उनलाई आवश्यक सामाग्रीको बिवरण दिईन् । बिगत र आजको लिस्टमा धेरै फरक बिवरण थियो । घरायसी  सामाग्री बाहेक आजको लिस्टमा केही तोला सुन, लत्ता कपडा र अन्य बैवाहिक सामाग्रीहरुको बिवरण थिए । उनले आफ्नी श्रीमतिलाई यस्को बारेमा सोधे । श्रीमतीले छोरी जवान भएकी र यथासिघ्र छोरीको कन्यादान गर्न यो सामाग्रीको ब्यवस्थापनका निमित्त आजै देखी लाग्नु पर्ने बताईन । भविश्यलाई भगवानको भरोशामा छोडिदिने बैद्यले श्रीमतीले माग गरेको विवाह सामाग्रीमा रातो कलमले घेरा लगाए अनी  "यो सामानको ब्यवस्थापन भगवानले गरीदेलान् " भनी लेखेर छोडिदिए ।

त्यो दिन पनि बैधले संधैझै थोरै रकम लिएर  बिरामीको औषधोपचारमा खटिरहेका थिए । बिरामीहरुको भिड ठुलो थियो, त्यही भिडबाट एक जना सज्जन ब्यक्ती उनको सामु उभिए ।
"तपाईंलाई के समस्या छ ? "बैद्यले सोधे ।
"मलाई केही समस्या छैन, म तपाईंलाई एउटा बिन्ती बिसाउन आएको " ति सज्जनले भने ।
"कस्तो बिन्ती " बैद्यले सोधे
"शायद तपाईंले मलाई चिन्नु भएन, करिव १८ बर्ष अगाडि म मेरो ७ बर्शिय बिरामी छोरोलाई लिएर तपाईंकोमा उपचार गर्न आएको थिएँ । त्यसबेला म  आर्थिक रुपले बिपन्न थिएँ, डाक्टर देखाउने पैसा थिएन । त्यसैले तपाईंकोमा आएको थिएँ । तपाईंले म भन्दा अगाडिको बिरामीलाई केही रकम लिएर उपचार गरे पछी  'एकाउण्ट क्लोज 'भन्दै मेरो छोरालाई नि:शुल्क उपचार गरिदिनु भएको थियो । तपाईंको उपचार पस्चात् मेरो छोरा निको भयो । अहिले उ अमेरिकामा इन्जिनियर भएको छ, आफ्नै घर जग्गा जोड्नुका साथै राम्रो नाम कमाएको छ।"  बोल्दा बोल्दै ति सज्जनको बोली रोक्कियो ।

" अनी के भयो " बैद्यले सोधे ।

"अहिले मेरो छोरो नेपाल आएको छ, विवाह को लागि । नेपाली केटीसंगै बिहे गर्छु भन्छ ।" उनी बोल्दै गए " म छोरोको उपचारको लागि आउँदा तपाईंको छोरी चकलेटको लागि झगडा गरिरहेको देखेथें । अहिले त उनी बिहेको लायक भईन होली भनेर मेरो छोराको लागि उनको हात माग्ने शाहस बोकेर आएको छु , हजुरको आज्ञा भए आभारी हुने थिएँ । "

ति सज्जन ब्यक्तिको कुरा सुनेर बैधलाई श्रीमतीले आज बिहान दिएको सामाग्रीको बिवरण याद आयो । उनले मलिन हुंदै भने " छोरीको बिहे गर्ने सोचमा त म पनि हो तर बिहेको लागि आवश्यक गरगहना र सामाग्रीको जोहो मसंग छैन"

बैधको यो कुरा सुनेर ति सज्जनले भने " ए हजुर, मलाई तपाईंको छोरी भए पुग्छ, एक सर्को लुगामा तपाईंको छोरी बिदाइ गरिदिए हुन्छ अन्य सामाग्रीको ब्यवस्थापन हामीहरुलेनै गरिसकेका छौ, तपाईं जस्ता महान ब्यक्तिको छोरी हाम्रो घरमा भित्रिनुनै हाम्रो लागि अनमोल रत्न भित्रिए झै भयो, चिन्ता नलिनुस्"

सज्जनको मुखबाट यो वाक्य सुन्नासाथ बैद्यको आँखाबाट आँशु रसायो । रसाएका आँखाले बिरामीहरुको भिड तिर नजर लगाए । त्यहाँ अझै धेरै बिरामीहरु लाम बद्द थिए ।  उनले केही बोल्न खोजे तर गला अवरुद्द भयो । अबरुद्द गलाबाट केवल एउटा वाक्य निकाले " एकाउण्ट क्लोज"

मित्रहरु, इन्टरनेटको माध्यमबाट प्राप्त गरेको यो कथाले सत्कर्म गर्नको निमित्त मलाई पनि केही उर्जा र हौसला मिलेकोछ । सत्कर्म को प्रभावले जिन्दगीको भावी दिनलाई पनि सहज बनाइदिन्छ । तर भोलीलाई सहज बनाउने बहानामा आजै दुस्कर्म गर्न थालियो भने त्यही दुश्कर्मले भोलिको दिनलाई धमिल्याइदिन सक्छ । यसर्थ : बिचार  गरौं । उच्चमहत्वकाँक्षा अनी लोभ लालचले कोही कसैलाई फाईदा गर्दैन ।

धन्यवाद ।     



          

Sunday, January 12, 2020

"म जागिर खाँदिन "

लामो अन्तराल पस्चात भेट भएका आफन्त तथा मित्रजनको प्रश्न हुन्छ " जागिर कहाँ छ ?"
मेरो उत्तर हुन्छ " म जागिर गर्दिनँ, काम गर्छु । "
मेरो उत्तर धेरै कम ब्यक्तिले मात्र बुझ्छन् ।

१३ बर्षअगाडी, अहिलेका अख्तियार प्रमुख नबिन घिमिरे ज्यु बिरगन्जको सिडीयो हुनुहुन्थ्यो । म लुमन्ती नामक संस्थामा कार्यरत थिएँ । नबिन सरसंग भेट हुँदा उहाँको मुखबाट प्राय म एउटा वाक्य सुन्थें " म जागिर खान होइन, काम गर्न आएको हुँ । " उबेला मलाई यो वाक्यको शाब्दिक अर्थ उत्ती थाहा थिएन । म त जागिरकै शिलशिलामा बिरगन्ज पुगेको थिएँ । म जागिरे ठिटो , जागिर खान्थें अनी मासिक रुपमा तलब  बुझ्थें । तर नबिन सरसंगको छोटो संगतमा मैले जागिर र काम बिचको फरक थाहा पाएँ ।

मैले जबदेखी  जागिर र काम को महत्व बुझें तबदेखी जागिर छोडेर काम गर्न थालें । काम गर्नुमा जती मजा छ, जागिर खानुमा त्यो मजा छैन । यो मजा लिनको लागि जागिर र कामको महत्व बुझ्न् सक्नुपर्दछ । 

प्रयास: जागिरेहरुको  एउटै अनुरोध हुन्छ  "कृपया अफिस टाईम पछी कल (फोन) नगरिदिनु होला है ।" यो अनुरोध भित्र  जागिरेपन को महसुस गर्न सकिन्छ । किनकी जागिर गर्नेले TIME लाई महत्व दिन्छन तर काम गर्नेले समयलाई होइन TASK लाई बढी महत्व दिन्छन । जागिरेहरु Time management  मा बढी ध्यान दिने गर्छन् तर कामगर्नेहरु Task Management मा  ध्यान दिन्छन ।

१०- ५  को जागिर गर्न पल्केकाहरु क्यालेण्डर पल्टाउँदै रातो अक्षर अंकित  मितिहरु खोजिरहेका हुन्छन भने  काम गर्नेहरु, टार्गेट पुरा गर्ने मितीमा आफ्नै हातले रातो घेरा लगाई रहेका हुन्छन् । जागिर गर्नेहरु तलबको प्रतिक्षामा ब्यग्र भएर  महिनाको अन्तिम दिन कुरेर बसेका हुन्छन् तर काम गर्नेहरु महिना नमरीदिए हुन्थ्यो भन्ने कामना गरिरहेका हुन्छन ।

जब मान्छेलाई काम गर्ने लत बस्छ तब उस्ले केही काम पाएन भने बौलाउँछ तर जस्ले जागिर  गर्छ उस्लाई जिम्मेवारीनै  बोझ  लाग्न थाल्छ। काम गर्नेले कर्मलाईनै धर्म ठान्छ र आफ्नो जिम्मेवारी वहन गर्नमै मन लगाउँछ तर  जागिर गर्नेले आफ्नो हाकिमलाइनै देउता सम्झेर आफ्नो देउता रिझाउनमा बढी समय खर्चिन्छ । म देउता रिझाउनेहरुमा परिनँ । देउता बन्न चाहनेहरु मसंग रिसाउनुको कारण यो पनि एउटा हो ।

मलाई अन्तर्कृयात्मक  (Interactive) शैली मन पर्छ  न कि एकाङ्की ( Talkative) शैली । म मा,  सुन्न सक्ने धैर्यता छ अनी बोल्ने सक्ने कला पनि । म सुन्छु र त अर्काको  दु:ख, पिंडा र मर्म बुझ्छु । मलाई अरुको दु:ख , पिंडा र समस्यामा सल्लाह (Suggestion) दिनु भन्दा पनि साथ (Company)  दिन मन पर्छ

   काम गर्ने मान्छेहरुले आफ्नै कर्मलाई हाकिम मान्छन र पुज्ने गर्छन् , त्यसैले म आफ्नो कामलाईनै आफ्नो हाकिम मान्छु ।  यदी म,  मानवरुपी अनुहारलाई हाकिम मान्दिन भने मलाई कसैको 'जी हजुरी ' गर्दै  पाउ मोल्न पर्ने आवश्यकता पर्दैन । मलाई कसैको चम्चागिरी गरिरहनु पर्ने हुँदैन । जस्लाई कर्म प्रतिको मोह छ उस्लाई जागिर पाउने र गुमाउने डर हुँदैन । अनी जब डर हुँदैन त्यहा जालझेल अनी स्वार्थको खेल पनि हुँदैन । जस्लाई जागिर जाने डर हुन्छ, उस्लेनै चकडीको साहरा लिन्छ ।

जागिरेहरु रिटायर्ड हुन्छन् तर काम गर्नेहरु जीवनको अन्तिम पलसम्म कामनै गरिरहेका हुन्छन् - कहिल्यै रिटायर्ड हुँदैनन्   ।  म जब  सरकारी सेवाबाट अवकास लिएका ब्यक्तिहरुलाई  कुनैनै कुनै काममा ब्यस्त भएको  देख्छु तब ति ब्यक्तिहरुलाई श्रद्दा र सम्मानकासाथ 'नमन ' गर्न मन लाग्छ किनकी उनिहरु जागिरे होइनन -कामदार हुन् । काम गर्नेको 'पद' ले मात्र अवकास पाउँछ- मन र मस्तिस्कले होइन ।

मलाई जतिखेर जागिर गरेको महसुस गराउन खोजिन्छ त्यतिखेर मलाई त्यो जागिर छोड्नमा एक सेकेण्ड पनि लाग्दैन । मैले जागिरबाट राजिनामा दिनलाई रत्तिपनी समय नलगाएको उदाहरण मसंग प्रसस्त छन ।

काम गर्ने मान्छेले दिन र रात हेर्दैन  , बिदा भन्दैन,  चाड पर्वको महत्व राख्दैन । म ,मेरा सहकर्मीहरुलाई भन्ने गर्छु, सनिवारको दिन छुट्टीमा बस्नै पर्छ भन्ने छैन अनी आईतवार या सोमबार अफिस आउनै  पर्छ भन्ने पनि छैन । किनकी आफ्नो काँधको जिम्मेवारीलाई आफुले महसुस गर्ने कुरा हो । १०- ५ भित्र पुरा गर्नु पर्ने जिम्मेवारी २ घण्टामै पुरा हुन्छ भने बाँकी समय आफ्नो लागि प्रयोग गर्दामा केही फरक पर्दैन । किनकी , म HARD WORK होइन HEART  WORK मन पराउँछु । 


मलाई माथिको आदेश वा  निर्देशन मात्र पर्खने र आफ्नो कला कौसलता प्रयोग नगर्ने 'लद्दुहरु'देखी दिक्क लाग्छ । हाकिमले  भनेकै मान्नु पर्छ र उस्ले अर्‍हाएकै जस्तो गर्नु पर्छ भन्ने मानसिकता बोकेका जागिरेहरु देख्दा उदेक लागेर आउँछ । आफ्नो सृजना, कला र कौसलताको सम्म्रिश्रण गरेर उही कामलाई पनि फरक बनाउन सकिन्छ भन्ने सोच जागिरेहरुमा नहुने रहेछ । किनकी रिमोटको ईशारामा चल्ने रोबोटको मन हुँदैन न त मस्तिस्कनै हुन्छ । 'Winners don't do different things. They do things differently,' भन्ने प्रसिद्द भारतीय लेखक शिब खेडाको भनाइ मलाई खुब मन पर्छ । जुन जागिरेहरुलाई मन पर्दैन ।


मलाई चिप्लो घस्ने-चिप्ले, कुरा लगाउने कुरौटे, खुशी बनाउन खोज्ने-धुपौरे अनी जुताको तलुवा चाट्ने 'चटौते'हरु रत्ती पनि मन पर्दैनन । पद र पदवी पाउने लालसा बोकेकेका जागिरेहरुले हात मोल्न, कुरा लाउन, कुरा काट्न, कुराकै ओसार पसार गर्न र कुराकै ब्यापार गर्न बाहेक केही जानेका हुँदैनन् । अत : कुरौटे, धुपौरे, चटौते, दहीचिउरे र चम्चेपनाको गुण भएकाहरुलाई जागिरे भनिंदो रहेछ ।  त्यसैले म भन्छु, म जागिर गर्ने जागिरे होइन, म त  काम गर्ने कामदार हुँ । म जागिर गरेर तलब बुझ्दिनँ, परिश्रम गरेर पारिश्रमिक बुझ्छु । त्यसैले  पद र पारिश्रमिकको लोभी 'जागीरे ' भनौदाहरुसंगको संगत मलाई असहज लाग्छ । काम गर्ने कमिलाहरुको ताँती मन पर्ने म बबुरोलाई, जागिर गर्ने ब्वाँसाहरुको भिडमा उभिँदा आफुमा पनि ब्वाँसोको गुण सर्नेहो कि भन्ने डरले गाँजीरहन्छ । त्यसैले म त्यस्ता ब्वाँसाहरुको संगतबाट टाढै रहन मन पराउँछु ।

अन्तमा: म सबै पेशा र कार्यमा संलग्न 'जागिरे'हरुलाई 'कामदार'को रुपमा काम गर्नको लागि आव्हान गर्दछु । जुन दिन 'जागिरे' चस्मा फुकालेर आफुलाई कामदारको रुपमा हेर्न थालिन्छ, काम गर्नुको मज्जा त्यहीबाट सुरु हुन्छ ।
अन्तमा:: जागिर गर्नेहरु समयको बहावसंगै बिलिन भएर जान्छन् तर कर्म गर्ने 'कर्मबिर' हरु युग युगान्तर बाँचिरहन्छन ।

अत: काम गरौ, जागिर होइन ।

********************
यज्ञराज कार्की
काठमाडौ