Tuesday, December 20, 2016

स्याबास, हजुरआमाका सुसारेहरु !


अन्तत: हजुरआमा विलिन  हुनुभयो ,कहिल्यै नदेखिने गरी, नभेटिनेगरी । हजुरआमा भौतिक रुपमा हामी सामु हुनुहुन्न । अबउपरान्त उहाँ सम्झनामा मात्र सिमित रहनेहुनुभयो ।
मेरो कुरो, कि बुढाबुढीसंग मिल्छ कि त भुराभुरी । आफ्नै उमेरका ठेट्नाहरुसंग उत्तिसार्‍हो 'ताल' मिल्दैन । बुढापाकाहरुको कुराकानी  र भुराभुरीको चुरीफुरीमा जस्तो रस मेरा उमेरका भुसतिघ्रेहरुमा भेट्दिन । केश पाकेकाहरुको मुखबाट  उहिलेका कुरा सुन्नुमा जुन मजा छ, अहिलेका कुरामा छैन । तोतेबोलिका स्वार्थविहिन निस्कपट कुरा सुन्नुमा जुन मिठास छ, छलकपटको बुट्टा भरिएको बनावटी 'युवा'वाक्यहरुमा त्यो मिठास पाउँदिन । त्यसैले बाजेबज्यै र भुराभुरीहरुको जमातमा घेरिएर भलाकुसारी गर्न सार्‍है आनन्द लाग्छ ।
हजुरबुवा जिउँदो छँदा उहाँकै वरीपरी घुमिन्थ्यो, पुराना कुरा सुनिन्थ्यो र नदेखेको र नभोगेको युगको कल्पनामा रमाइन्थ्यो । हजुरबुवाको देहान्त पछी एउटा अध्यायको अन्त भयो । हजुरमुमा रहुन्जेलसम्म पनि त्यो अध्यायको अर्को पाना पल्टिरह्ह्यो । तर यस्पालीदेखुन्,एउटा कथाको अन्त्य भयो । सदासदाको लागि ।

हजुरआमाको सामिप्यता सार्‍है न्यानो । हजुरआमाको कोमल हृदयबाट प्रस्फुटनहुने मात्रुवात्स्यल्यताको कायल म , म मात्रै होइन हामी सबै नातिनातिना अनी पनातिपनातिनाहरु ।

हजुरआमा ब्लड क्यान्सरले थलिएर बिछ्यौनामा ढलेदेखुन "बिरक्तता"ले गाँजिएको महौलको श्रीजना भयो । उदासिनताको कुहिरो मडारिएर घरलाई घेरेको जस्तो उकुसमुकुसको "मौसम" ।

असोजदेखी बिस्तरामा पल्टनु भएकी मेरी  हजुरआमा गत मंशिर २२ गतेका दिन संधैकालागी चिता माथि सुत्नु भयो । सानोतिनो घाऊमा पनि ठुलो पिँडाको महसुस गर्ने मेरी हजुरआमालाई आगोको लप्काले पोलिरहँदासम्म "आथ्था" समेत भन्नु भएन, निर्जिव बनेर चुपचाप जलिरहनु भयो । हामी पनि मौन हेरिरह्यौ , बगलीमा हात राखेर, बिचरा हामी !

हजुरआमाको अशक्त अवस्था, आँफै खान नसक्ने अनी आँफै  चर्पी जान नसक्ने । नाकको टुप्पोमा झिँगा बस्दा समेत आफ्नै हातले धपाउन नसक्ने ।

त्यो अशक्तताको अवस्थामा हजुरआमाको स्याहार गर्ने स्याहारेहरुको मेहनत ल लगावको प्रशंशामा म यि शब्दहरु मार्फत  ब्यक्त गर्न असमर्थ छु । तै पनि गर्नेहरुको कदर गर्नै पर्छ म यि शब्दहरु हजुरआमाका स्याहारे र सुसारेहरु प्रती समर्पित गर्न चाहन्छु ।

मरेपछीको श्राद्द भन्दा जिउदो छँदाको 'सेवा'नै महान हुन्छ । त्यो महानकार्यमा सरीक हुने मेरा कान्छा काका र  कान्छी काकी जस्ले दाजुभाइ बिचको  अंशबण्डा पस्चात पनि  "हजुरआमा"लाई प्रमुख अंशको रुपमा ग्रहण गर्दै स्याहार सुसार गर्नुभयो, उहाँहरुलाई हार्दिक नमन गर्न चाहन्छु । काकाकाकी ले हजुरआमा र हजुरबुवालाई बांचुन्जेल कुनै कुराको कमी हुन दिनुभएन, उहांहरुको आवश्यकताको परिपुर्तीका लागी सक्दो मेहनत गरिनै रहनुभयो ।

तत्पस्चात, हजुरआमाको अस्वस्थताका कारण   काठमाडौ बसाइका क्रममा उहाँको हेरबिचारका लागि खटिने भाईबुहारी (जानुका)ले गरेको अथक मेहनतको बखान गरेर साध्य छैन । ओखती खुवाउने 'नर्स', खाना पकाएर खुवाउने  'भान्से' र लुगा धुइदिने 'धोबिनी'को भूमिका निर्वाह गरेकी बुहारी जानुकाप्रती हार्दिक आभार ।

सकुन्तला भाउजु, जस्ले हजुरआमाको अश्वस्थतामा "सुसारे"को भूमिका निर्वाह गर्नु भयो, उहाँको त्यो भूमिकाको मुक्तकण्ठले प्रशंशा गर्न चाहन्छु । मैले देखेको छु,  हजुरआमा प्रती उहाँले पोखेको "माया " । शब्दमा सिमित रहने माया भन्दा सकुन्तला भाउजुले दिशा,पिसाव सोरेर ब्यक्त गरेको ब्यवहारिक "माया" पो असली माया । हार्दिक नमन भाउजु तपाईंलाई ।

खाना खानेक्रममा कहिलेकाही जिस्किएर 'खकार" र 'सिँगान'को सन्दर्भ निकालीदिंदा रिसाएर  खाइरहेको खाना छोडेर हिंड्ने मेरी अर्धाङ्गिनीले हजुरआमाको मुखबाट बगेको र्‍याल र नाकबाट बगेको सिंगान पुछिदिन्छिन् भन्ने सोचेको थीईँन ।  तर मैले नसोचेको कुरा उनले गरिन् । छोरीलाई फकाएर जसरी खाना खुवाउथिन, उसरीनै हजुरआमालाई खुवाइन र पिलाइन् । धन्य मेरी अर्धाङ्गिनी ।

   आफ्नै रोगलाई ठुलो ठान्ने  साइली काकीले समेत यस्पाली हजुरआमाको ब्यथा र पिडालाई आफ्नो भन्दा ठुलो 'पिडा"को रुपमा ग्रहण गरेको देखे । खुब खुशी लाग्यो । मेरी आमाले पनि हजुरआमाको रेखदेखमा कुनै कसर बाँकी राख्नु भएन ।   

मलाई हजुरआमाको दिशा धुइदिने आँट आएन, गन्हायो । तर मेरो बुवा र साईँला काकालाई हजुरमुमाको दिशा गन्हाएन । सांच्चै, छोराहरुले गरेको 'स्याहार'लाई मैले नजिकबाट चिहाउने अवसर प्राप्त गरे अनी यो अवसर मेरा काका र बुवाहरुले जुराइदिनु भयो ।

मरनच्यासे मेरो बुवा र क्यान्सरले  ग्रसित साइला काकाले हजुरआमाको वरीपरी 'झिगा"भन्किन दिनु भएन अनी  पानीको प्यासमा  घाँटी सुक्खा रहन दिनु भएन । धेरैभन्दा धेरै समय हजुरआमाकै नजिक रहनु भयो, हेरबिचार र स्याहार सुसार गरिरहनु भयो । धन्य, हजुरआमाका असल सपुतहरु ।    

 जागिरको शिलशिलामा उपत्यका बाहिर रहेका हामी जागिरे "नातीहरु"को उपस्थिती भने पातलो रह्ह्यो । जती गरे नातिनीहरु र नातिनी बुहारीहरुले गरे ।
हाम्री हजुरआमा निक्कै भाग्यमानी । आफन्तहरुले घेरिएकै अवस्थामा बिदा हुनुभयो । सबैको सम्मान र माया पाउन सफल हुनु भयो । हजुरआमा आफ्नै ब्यवहारले सुद्द,सफा र कन्चन । उहाँकै ब्यहारले सबैलाई तान्यो र सबै सन्तानबाट माया पाउन सफल हुनु भयो । सासु हुन त मेरी हजुरआमा जस्तो - आमा हुन त ,मेरीहजुर आमा जस्तो- हजुरआमा हुन त ,मेरी हजुरआमा जस्तो ।

आमाबाउले आफ्नो  सन्तानबाट कत्तिको  'स्याहार' र सुसार पाउने भन्ने कुराको निर्क्योल  आमा बाउले आफ्ना सन्तानप्रती दर्शाएको ब्यवहार र प्रबित्तीले पनि भूमिका खेल्दो रहेछ भन्ने पाठ सिकियो । 

अन्तमा: हजुरआमाको रेखदेखमा ध्यानदिने सम्पूर्ण मेरा दिदीबहिनी,दाजुभाइ र आफन्तजन प्रती हार्दिक आभार ब्यक्त गर्न चाहन्छु । साथै मेरीहजुरआमै प्रती "सम्मान" को भाव पोखिदिनुहुने "मलामी"का ति लस्करहरुलाई समेत कोटी कोटी नमन ।
१३ दिने "कोर्रा"को बेला मेरा काका बुवाहरुको साथ दिने काकाहरु - शिव, हरी, नारायण, मधुराम र गोपी लगाएत अहोरात्र खटिने भाईहरु- निर्मल,राजकुमार,राजेन्द्र, इश्वर, रबी र दाईहरु- बिनोद, रामचन्द्र, रामशरण र श्रवणकुमारमा हार्दिक नमन ।
यहाँ नाम लिन भुलेकाहरुको अनुहार कालो नहोस्, मनमा हिनता र आक्रोशको फुल  नफुलोस् । सबैजनाले हजुरआमाको निमित्त सके जती गरेका छौ । अत: सबैजना  धन्यवादको भन्दापनि "स्यावासी"का हकदर छौ । जो जस्ले चाहना हुँदाहुँदै पनि  दिलखोलेर हजुर आमा र हजुरबुवाको सुसार गर्ने अवसर प्राप्त गरेनौँ, ति सबैले आफ्नो नजिक रहेका जेष्ठ नागरिकहरुको अनुहारमा आफ्नै हजुरआमा-बुवाको प्रतिबिम्बको कल्पना गर्दै उनिहरुको सेवामा तन,मन र धन लगाऔं । यसो गरे हाम्रा स्वर्गियहजुरआमा र हजुरबुवाले स्वर्गबाट "आशिर्वाद" बर्षाइ रहनुहुनेछ । 
   

  




Monday, December 5, 2016

"ए हजुरआमा ! भनेको मानिदेउ"

 आज , हजुरआमैसंग बिदा लिएर चौताराको यात्रा तय गर्दा मन गर्‍हुङ्गो भएको छ । पहिलेको भन्दा  आजको यो यात्रा अलिक कठिन भएको महसुस गरेको छु । बाटोभरी -अनेकन् कुरा खेलीरहे । ........

बिदाको बेला, घर पुग्दा- मिठो मुस्कानकासाथ 'हार्दिक' स्वागत गर्ने हजुरआमाले यसपटक मेरो आगमन प्रती कुनै प्रतिकृया जनाउनु भएन। मन खिन्न भयो । ३ दिनसम्मसँगै बस्दा एकशब्द पनि  बोल्नु भएन, मुटु कुँडियो । अनी आज बिदाइको बेला "जान्छु है,मुमा " भनेर मुन्टो निहुँर्‍याउँदा  समेत   शिरमा हात राखेर 'आशिर्वाद'
पनि  दिनु भएन, आँखा रसाएर आयो । बाटोभरी बिगतकी हजुरआमाको याद आयो । हजुरआमासंगका ति बालापनहरु, सजिव चित्रबनेर मेरा आँखा अगाडि झल्झल्ती नाचिरहे , सिनेमाको द्रुश्य झै ....... ।*************************************************************************************************
कात्तिके चौउर  बाख्रा गोठालो हुँदा हजुरआमैलाई साथ दिने -म भुण्टे गोठालो । बेशी खेतमा रोपाईको बेला खेतालाहरुलाई खाजा पुर्‍याउन जाँदा हजुरआमाको पुच्छर  बनेर हिंड्ने -म सिँगाने भुरो । पाखरखोलाको खोँचमा 'जलुखो' टिप्न जाँदा हजुरआमाको फरिया समातेर पाखा चढ्ने -म फुच्चो बबुरो । हजुरआमाले चपाएर दिएको मकैमा भिन्नै स्वाद पाउने- म लुखुरे बचेरो । आमाको भान्सामा टन्न भात लतारेर हजुरआमाको थालमा जुठो भात चाख्न पुग्ने म लुब्ध छुचुन्द्रो  ।
**************************************************************************************
सबै नातिनातिनालाई बराबर माया बाँढ्ने ,मायाकी खानी- मेरी हजुरआमा । कसैको दु:ख देख्ननसक्ने- अरुको दु:खमा आँशु चुहाउने,दयाकीखानी- मेरी अती  । फलेको फसल र पाकेको भोजनलाई  सबैको हातमा पुर्‍याउन भ्याउने- अती दानी- मेरी हजुरआमा  । सानै उमेरमा आमाबाउ गुमाएर टुहुरी बनेकी अनी  सानै उमेरमा बिहेवारी गरी - पराइघर धान्दै आएकी -झुपडीकी रानी मेरी हजुरआमै ।

६ जना छोराछोरीकी आमा ,२३ जना नातिनातिनीकी हजुरआमै अनी ,२९ जना पनातीपनातीकी जिजुहजुरआमै । चौथो पुस्तासम्मको माया र सम्मान पाउन सफल यि हजुरआमै आजकाल अलीक  निस् ठुरी   भएकी छिन् । न राम्ररी बोल्छिन् न त सोधेको कुराको जवाफनै फर्काउछिन् । जब्बर भएकीछिन् बुढी ।
******************************************************************************************************

केही महिना अघीसम्म, एकाबिहानै- खोपामा राखेका  देवीदेउतासामु उभिएर प्रार्थनाका सुमधुर शब्दहरुसंग घण्टीको संगित छरेरपुरै घरलाई जगाउने मान्छे, आजकल सबै जागा भइसक्दा पनि ओछ्यानमै लडेको देखिन्छिन्, अल्छे भएकीछिन- हजुरआमै । बुहारी र नातिनिबुहारीहरुलाई भान्सामा तरकारी टुक्राउँदै ,लडेपडेका भाँडाकुँडा मिलाउन जांगर देखाउने नमान्छे ,आजकल थपक्क सिरक ओडेर बिछ्यौनामा लुटुपुटु गरिरहेकी भेटिन्छिन्, लोसे भएकीछिन् हजुरआमै । पहिले अरु कसैले 'एेया' , आथ्था " भन्यो कि "के भयो ?" र ''कसो भयो ?'' भनेर चिन्ता लिने मान्छे अहिले आँफै " मरेँ आमा !'' भन्दै आफ्नै ब्यथाबाट मात्र चिन्तित भएकी सुनिन्छिन् , बिल्कुलै स्वार्थी भएकी छिन् हजुरआमै । पहिले तितोमिठो, सार्‍हो-गिलो, गुलियो-नुनिलो, जे पायो त्यही खाने मान्छे अहिले मुखैमा चम्चा लगेर गिलो,मिठो र नुनिलो खुवाउँदा पनि खान नमान्ने भएकी देखिन्छिन्, अटेर भएकी छिन् हजुरआमै ।
अचानक, हजुरआमै घमण्डी भएकी छिन्, स्वार्थी र अटेरी भएकी छिन् । त्यसैले त आज मैले " हजुरमुमा, म जान्छु है'' भनेर टाउको निहुराएर बिदा माग्दा पनि आफ्नो दाहिने हात टाउकोमा राखिदिएर  " राम्ररी जाउ" भन्ने शब्द पोख्न पनि लोभ गरिन्, निर्दयी हजुआमै ।
***************************************************************************************************
३ महिना अगाडिसम्म हजुरआमा टाठी थिन् । खुट्टाहरु मजबुद थिए, यताउती डुल्न सक्थिन् । दाँतहरु बलिया थिए, भुटेको मकै समेत  टोक्न सक्थिन् । तर यो  दशैताका हल्का ज्वरोले गालेको हजुरआमालाई साधारण चेक अपको लागि सिविल हस्पिटल पुर्‍यायौ ।  ब्लड, दिशा  , र पिसाव  जचाउँन  दियौ । साधारण रोग  भनेर सिविल पुगेकी हजुरआमाको ब्लड रिपोर्ट आयो । हजुरआमाको रिपोर्ट हेरेर हामी छाँगाबाट खसेसरी भयौ ।    सिविल हस्पिटलका डा बिशेष पौडेलले 'ब्लड क्यान्सर' भएको ठहराइदिए । हस्पिटल जाँदा खाली हात हिंडेकी मेरी ९१ बर्सिय हजुरआमै फर्किंदा भने 'ब्लड क्यान्सर'को डाक्टरी  प्रमाण पत्र र  प्लास्टिकको झोलाभरी औषधीका ट्याब्लेटहरु बोकेर फर्किएकी थिईन् । ब्लड क्यान्सरबाट ग्रसित भएको सुचनाबाट अन्जान मेरी  हजुरआमालाई डाक्टरले प्रमाणित गरिदिएको 'रोग' पढ्न आउँदैनथ्यो न त म केको औषधी खाँदै छु भन्ने कुरा को भेउ नै थियो । हामीले भनेका थियौ ' यो रुगाखोकी र ज्वरोको औषधी हो , चाँडै निको हुन्छ'' । 
साधारण औषधीको रुपमा कडा औषधी खाईरहेकी मेरी हजुरआमालाई बिस्तार बिस्तार गाल्दै लाग्यो ।  हजुरआमा सुस्तरी सुस्तरी झोक्राउन थालिन्, सुस्ताउन थालिन्, ओइलाउन थालिन् । हेर्दाहेर्दै  हजुरआमाको  हँसिलो अनुहारमा मुजा पर्‍यो, थैली मुजा परे जस्तै ।  फुलेका केशहरु धमाधम झर्न थाले-ओइलाएको बोटबाट पातहरु झरेझै । मोतीझै चम्कने दाँतहरुले समेत  गिँजा छोड्न थाले । हँसिली अनुहारकी "सुन्दर" मेरी हजुरआमालाई कुरुपताले गांज्दै लग्यो ।



हजुरआमा थाकिन्,पाकिन् अनी एकाएक गर्ल्याम्म ढलिन्   हिंड्नै छोडिन्- अरुले बोकेर डुलाइदिनु पर्ने भयो ।  खान छोडिन-अरुले खुवाइदिनु पर्ने भयो ।  पिउन छोडिन, पिलाइदिन पर्ने भयो । यत्तीसम्म पनि ठिकै थियो तर अब त बोल्नै  मात्र होइन अरुले  बोलेको पनि सुन्न छोडिन् । हजुरआमा लाटी भइन् अनी बैरी भईन् ।
आँफैले जन्माएको छोरा छोरीलाई पनि चिन्न छोडिन्, आफन्तहरुकै भिडमा  मेरी हजुरआमा अन्जान भईन ।अपरिचित भईन् ।

*******************************************************************************************।
हजुरआमैमा आएको यो परिवर्तनले हामी दुखी भएकाछौं । धेरैदिन भयो, बुवा र काकाहरुको ओंठबाट हाँसो हराएको छ, बुहारी  र नातिनीबुहारीहरुको उत्साह र उमँग सेलाएको छ । कुलमान घिसिङले मुक्त गराएको लोडसेडिङ्गले घर त उज्यालो बनायो तर हजुरआमाले  सुरुवात गरेको " मुस्कान हड्ताल"का कारण  हाम्रो मनमा २४ घन्टे लोडसेडिङ्गको थालनी  भएको छ । शायद  हजुरआमाको  खुम्चिएको अनुहारमा मुस्कानको झिनो ज्योति नदेखुन्जेल हाम्रो यो मन "लोडसेडिङ्ग" मुक्त हुनेछैन । हजुरआमा, लौन , मुसुक्क हाँसिदेउ अनी हाम्रो मनको लोडसेडिङ्ग हटाउन मद्दत गरिदेउ ।

***********************************************************************************************
हजुरआमैलाई अनुरोध,

हजुरआमै, अल्छिपन छोडेर बिहानै उठिदेउ र देउताथानमा प्रार्थनाका शब्दहरुसंगै घण्टीको सुमधुर संगित छरिदेउ । रायोको साग पखालिदेउ, फर्सिको मुण्टा केलाइदेउ, आलुको दाना काटीदेउ अनी भान्सामा लडेर बसेका भाँडाकुँडा थन्क्याएर  नातिनीबुहारीहरुलाई भान्सामा सहयोग गरिदेउ ।  पानातीपनातिनिहरुलाई ओरिपरी राखेर उहिलेका पुराना कुराहरु सुनाइदेउ  ।.ज्ञान, अर्ती र उपदेशका वाणीहरु बोलिदेउ । लौन हजुरआमा ! जुरुक्क उठ, खुरुक्क उभिउ अनी भटाभट हिंड्न थाल । तिमीले  हाँसेको, बोलेको, हिंडेको अनी दुई हात शिरमा राखेर आशिर्वादको शब्द पोखेको हेर्न र सुन्न आँतुर छौ । बिन्ती, अटेरीपन छोडिदेउ । भनेको कुरा मानिदेउ ।

बिडम्बना ,

बिरामी भएर बिछ्यौनमा ढलेकी हजुरआमैलाई यो लेख मार्फत आफ्नो भावना अभिब्यक्त गरेको महिना दिन नबित्दै मेरीहजुरआमा  , यो संसारबाट बिलिन हुन पुगिन् । उनको बिलिनतासंगै आफ्नो जीवनको एउटा महत्वपूर्ण 'चिज'गुमाएको महसुश भएको छ । घरको भित्तामा झुण्डीएको हजुरआमाको तश्विरले  घरी घरी मलाईनै हेरिरहेको जस्तो लाग्छ र ' बाबु तलाई कस्तो छ ? '  भनेर सोधिरहेको जस्तो लाग्छ ।